چربی درون عضلانی یا Intramuscular Fat نوعی چربی پنهان است که بین الیاف عضله اسکلتی ذخیره می‌شود و برخلاف چربی‌های زیرپوستی، به‌راحتی قابل مشاهده نیست. این نوع چربی که اغلب در نتیجه‌ی افزایش سن، کم‌تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و چاقی به وجود می‌آید، یکی از عوامل خطرناک در بروز بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲، اختلالات متابولیک و کاهش عملکرد عضلات به شمار می‌رود. با این حال، یکی از نگرانی‌های جدی‌تری که پژوهش‌های اخیر بر آن تمرکز کرده‌اند، ارتباط مستقیم چربی درون عضلانی با افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی است. افزایش سطح این نوع چربی باعث ایجاد التهاب مزمن، اختلال در عملکرد انسولین و افزایش استرس اکسیداتیو می‌شود که همگی نقش مهمی در ایجاد آسیب به دیواره رگ‌ها، تصلب شرایین و دیگر مشکلات قلبی دارند.
چربی درون عضلانی، برخلاف چربی‌های زیرجلدی، در فضای بین فیبرهای عضله قرار دارد و به‌مرور زمان، بدون ایجاد تغییر ظاهری محسوس، افزایش می‌یابد. تحقیقات نشان داده‌اند که حتی افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) نرمال دارند، ممکن است به‌دلیل سبک زندگی بی‌تحرک یا رژیم غذایی پرچرب، دچار انباشت چربی درون عضله شوند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ در The American Journal of Clinical Nutrition نشان داد که افرادی با سبک زندگی بی‌تحرک دارای سطح بالاتری از چربی درون عضله هستند، که این وضعیت با اختلال در مصرف گلوکز و مقاومت به انسولین در عضلات همراه بود. پژوهشگران بر این باورند که در مراحل اولیه، تجمع چربی درون عضله به‌عنوان مکانیسم دفاعی برای ذخیره انرژی عمل می‌کند، اما در بلندمدت به ساختار سلولی آسیب زده و عملکرد عضله را مختل می‌کند. این اختلال در عملکرد عضلات می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های متابولیک و حتی اختلال در گردش خون شود.
تأثیر چربی درون عضلانی بر عملکرد قلب و عروق
افزایش چربی درون عضلانی با اختلال در متابولیسم چربی‌ها و قند در بدن همراه است و همین مسئله می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت قلب و عروق داشته باشد. مطالعات انجام‌شده در دانشگاه واشنگتن در سال ۲۰۱۶ نشان داد که تجمع چربی بین بافت‌های عضلانی منجر به افزایش سطح تری‌گلیسرید، LDL (کلسترول بد) و افزایش التهاب سیستمیک در بدن می‌شود؛ عواملی که به‌طور مستقیم با تصلب شرایین و افزایش خطر سکته قلبی مرتبط هستند. همچنین مشخص شد افرادی که نسبت بالایی از چربی درون عضلانی دارند، در مقایسه با سایرین دچار کاهش ظرفیت قلبی‌ـ‌تنفسی و بالا رفتن فشار خون می‌شوند. مکانیسم این اثر احتمالاً به دلیل افزایش مقاومت به انسولین، افزایش استرس اکسیداتیو و کاهش سنتز نیتریک‌اکسید (عامل گشادکننده عروق) در رگ‌ها است. این اختلالات عملکردی در قلب و عروق، بدن را در معرض خطر جدی بیماری‌های قلبی قرار می‌دهد.
نقش چربی درون عضلانی در ابتلا به دیابت و سندرم متابولیک
یکی از اصلی‌ترین خطرات چربی درون عضلانی، افزایش مقاومت به انسولین است که در بلندمدت منجر به دیابت نوع ۲ می‌شود. پژوهشی در Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism در سال ۲۰۱۴ نشان داد که سطح بالای چربی درون عضله با افزایش سطح انسولین ناشتا و قند خون همراه است، حتی در افرادی که دچار چاقی مفرط نبودند. در این مطالعه، MRI و بیوپسی عضلات نشان داد که افرادی با چربی درون عضلانی بالا، نسبت به گروه کنترل، حساسیت به انسولین پایین‌تری داشتند و ذخایر گلیکوژن عضلانی در آن‌ها به شکل مؤثری استفاده نمی‌شد. همچنین، این افراد علائم اولیه سندرم متابولیک از جمله افزایش چربی خون، فشار خون بالا و نسبت دور کمر به باسن بالا را نیز داشتند. از آنجا که سندرم متابولیک یکی از پیش‌زمینه‌های مهم بیماری‌های قلبی محسوب می‌شود، کنترل چربی درون عضلانی برای حفظ سلامت متابولیک و قلبی حیاتی است.
چربی درون عضلانی و روند پیری زودرس عضلات
علاوه بر مشکلات قلبی و متابولیک، چربی درون عضلانی یکی از عوامل کلیدی در تسریع روند پیری عضلانی یا Sarcopenia نیز شناخته می‌شود. با افزایش سن، کاهش فعالیت بدنی و افت سنتز پروتئین عضلانی، میزان چربی درون عضله افزایش یافته و این فرآیند، عملکرد عضلات را تضعیف می‌کند. پژوهش‌های صورت‌گرفته در The Journals of Gerontology در سال ۲۰۱۹ نشان دادند که افزایش چربی در عضله موجب کاهش قدرت، استقامت و تعادل بدن می‌شود و این وضعیت خطر افتادن، شکستگی و ناتوانی جسمی را در سالمندان افزایش می‌دهد. همچنین در این بررسی‌ها مشخص شد که چربی درون عضله با تولید بیش از حد مواد التهاب‌زا مانند IL-6 و TNF-α، بر بافت عضلانی اثر منفی گذاشته و بازیابی عضلات پس از فعالیت یا آسیب را با اختلال مواجه می‌کند. این روند نه‌تنها توانایی جسمی را کاهش می‌دهد، بلکه ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی ناشی از کم‌تحرکی را هم افزایش می‌دهد.
منابع :
The American Journal of Clinical Nutrition
