نقرس یکی از شایع ترین بیماری های مفاصل و استخوان است که معمولاً با درد ناگهانی و شدید در ناحیه انگشت شست پا مشخص میشود. این بیماری التهابی به دلیل تجمع بالای اسید اوریک در بدن رخ می‌دهد که باعث ایجاد کریستال هایی در مفاصل و در نتیجه التهاب، قرمزی و تورم میشود. برای بسیاری از مردم سوال است که نقرس چگونه به وجود می آید ؟ آیا نقرس کشنده است ، آیا نقرس باعث سرطان میشود و مهم‌تر اینکه، آیا نقرس درمان قطعی دارد
در این مقاله از مجله درمان شو تلاش می‌کنیم به زبان ساده به تمام سؤالات رایج پاسخ دهیم؛ از بررسی علائم نقرس گرفته تا معرفی درمان‌های خانگی و همچنین درمان‌های نقرس با طب سنتی. علاوه بر این، با معرفی یک رژیم غذایی مناسب، به شما نشان خواهیم داد که چه غذاهایی برای نقرس مضر هستند و چگونه می‌توان با اصلاح سبک زندگی، از حملات نقرسی پیشگیری کرد.
اگر به دنبال اطلاعات دقیق و کاربردی درباره قرص‌ها و روش‌های پیشگیری و درمان نقرس هستید یا تمایل دارید تفاوت این بیماری را با دیگر اختلالات مفصلی مثل آرتروز و آرتریت بدانید، این مقاله راهنمای کاملی برای شما خواهد بود.
نقرس چگونه به وجود می آید
نقرس زمانی رخ می‌دهد که سطح اسید اوریک در خون بالا می‌رود و بدن نمی‌تواند به طور کامل آن را دفع کند. اسید اوریک به طور طبیعی از تجزیه پورین‌ها ایجاد میشود، که در غذاهایی مثل گوشت قرمز، غذاهای دریایی، دل و جگر، و نوشیدنی‌های الکلی وجود دارد.
به طور معمول، کلیه‌ها اسید اوریک را دفع می‌کنند. اما اگر بدن بیش از حد اسید اوریک تولید کند یا کلیه‌ها به درستی وظیفه‌شان را انجام ندهند، این ماده در خون انباشته شده و کریستال‌های کوچک و تیزی در مفاصل شکل می‌گیرد. تجمع این کریستال‌ها به التهاب مفاصل، درد شدید و ناگهانی، تورم و قرمزی منجر میشود که نشانه‌های خاص حمله نقرسی هستند.
چرا نقرس میگیریم
نقرس بیماری‌ای است که بر اثر افزایش سطح اسید اوریک در خون به وجود می‌آید. اما چه عواملی باعث می‌شوند این ماده در بدن تجمع پیدا کند؟ در ادامه مهم‌ترین دلایل ابتلا به نقرس را بررسی می‌کنیم:
۱. رژیم غذایی سرشار از پورین (گوشت قرمز، دل و جگر، غذاهای دریایی)
یکی از اصلی‌ترین دلایل نقرس، مصرف بیش از اندازه مواد غذایی سرشار از پورین است. این مواد پس از تجزیه در بدن به اسید اوریک تبدیل می‌شوند. وقتی میزان مصرف گوشت قرمز، دل و جگر، ماهی و غذاهای دریایی بالا باشد، سطح اسید اوریک در خون افزایش یافته و خطر ابتلا به نقرس بالا می‌رود.
۲. اضافه وزن و چاقی
افرادی که اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض ابتلا به نقرس قرار می‌گیرند. زیرا بدن آن‌ها اسید اوریک بیشتری تولید می‌کند و از طرفی، کلیه‌ها در دفع آن دچار مشکل می‌شوند. به همین دلیل، چاقی یک عامل مهم در افزایش خطر نقرس به شمار می‌رود.
۳. اختلال در عملکرد کلیه‌ها
کلیه‌ها وظیفه‌ی دفع اسید اوریک اضافی را بر عهده دارند. اگر عملکرد کلیه‌ها به دلایل مختلف مانند بیماری‌های زمینه‌ای، فشار خون بالا یا دیابت دچار مشکل شود، اسید اوریک در خون تجمع می‌یابد و منجر به بروز نقرس میشود.
۴. مصرف زیاد الکل و نوشیدنی‌های قندی
الکل به‌ویژه آبجو و نوشیدنی‌های حاوی قندهای مصنوعی مانند نوشابه‌ها، با افزایش تولید اسید اوریک و کاهش توان کلیه در دفع آن، خطر نقرس را چند برابر می‌کنند. افرادی که به‌طور منظم از این نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض حملات نقرسی قرار دارند.
۵. عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی
در بسیاری از موارد، نقرس زمینه‌ی ارثی دارد. اگر در خانواده‌ی نزدیک سابقه‌ی ابتلا به نقرس وجود داشته باشد، احتمال ابتلا در نسل‌های بعدی بیشتر خواهد بود. ژنتیک می‌تواند بر نحوه‌ی عملکرد کلیه‌ها یا متابولیسم پورین‌ها تأثیر بگذارد.
۶. مصرف برخی داروها
برخی داروها مانند داروهای مدر (ادرارآور)، داروهای ضدفشار خون یا داروهایی که برای درمان پیوند کلیه استفاده می‌شوند، می‌توانند سطح اسید اوریک را در بدن افزایش دهند. استفاده‌ی طولانی‌مدت از این داروها ممکن است یکی از دلایل اصلی بروز نقرس در برخی بیماران باشد.
علائم نقرس چیست
نقرس معمولاً با علائم مشخص و ناگهانی همراه است که بیشتر در مفاصل بزرگ و به‌ویژه مفصل انگشت شست پا بروز می‌کند. در بسیاری از موارد، حملات نقرسی شبانه اتفاق می‌افتد و بیمار را با دردی شدید از خواب بیدار می‌کند. در ادامه مهم‌ترین نشانه‌های نقرس را بررسی می‌کنیم:
۱. درد شدید و ناگهانی در مفاصل
اصلی‌ترین علامت نقرس، درد ناگهانی و طاقت‌فرسا در یکی از مفاصل است که اغلب در انگشت شست پا آغاز میشود. این درد معمولاً در عرض چند ساعت به اوج می‌رسد و ممکن است آن‌قدر شدید باشد که حتی تماس ملحفه با پا غیرقابل تحمل شود.
۲. التهاب، قرمزی و تورم
مفصل مبتلا به نقرس معمولاً متورم، گرم و قرمز میشود. التهاب ناشی از تجمع کریستال‌های اسید اوریک باعث میشود پوست روی مفصل براق و کشیده به نظر برسد و با لمس دردناک باشد.
۳. محدود شدن حرکت مفصل
در دوره‌ی حمله‌ی نقرس، حرکت دادن مفصل دشوار و دردناک میشود. حتی پس از کاهش درد، ممکن است تا چند روز یا هفته دامنه حرکت مفصل محدود باقی بماند.
۴. احساس سوزش یا گزگز
برخی بیماران نقرسی احساس سوزش، گزگز یا ضربان دردناک در مفصل درگیر دارند، به‌ویژه در ساعات ابتدایی شروع حمله.
۵. تکرار حملات نقرسی
اگر نقرس درمان نشود، حملات درد و التهاب ممکن است به‌صورت مکرر در فواصل چند هفته یا ماه تکرار شوند و به مرور زمان مفاصل بیشتری را درگیر کنند؛ از جمله زانو، مچ پا، مچ دست و آرنج.
۶. ایجاد توده‌های کریستالی (توفس)
در موارد پیشرفته یا مزمن، کریستال‌های اسید اوریک ممکن است به‌صورت توده‌های سفت زیر پوست جمع شوند که به آن‌ها توفس (Tophi) گفته میشود. این توده‌ها معمولاً در اطراف انگشتان، گوش یا آرنج ظاهر می‌شوند و نشانه‌ی پیشرفت بیماری هستند.
درد نقرس به کجا می‌زند؟
درد نقرس یکی از شدیدترین انواع درد مفصلی است که معمولاً به‌طور ناگهانی و در شب آغاز میشود. این درد به دلیل تجمع اسید اوریک در مفاصل ایجاد میشود و باعث التهاب و تورم در آن‌ها میشود. اما سوال اصلی این است که درد نقرس به کجا می‌زند؟ در حقیقت، نقرس معمولاً مفاصل خاصی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در بیشتر موارد، اولین حمله در مفصل شست پا رخ می‌دهد.
۱. شست پا
در اکثر موارد، درد نقرس ابتدا در مفصل شست پا شروع میشود و به آن‌چه که نقرس شست پا یا گوت می‌گویند، شناخته میشود. این ناحیه معمولاً اولین نقطه‌ای است که اسید اوریک در آن تجمع پیدا می‌کند و موجب درد شدید و التهاب میشود.
۲. مچ پا و زانو
اگر نقرس درمان نشود یا به‌طور مزمن ادامه یابد، ممکن است به مفاصل دیگر مانند مچ پا یا زانو نیز گسترش یابد. این مفاصل نیز می‌توانند دچار التهاب و درد شدید شوند.
۳. مچ دست و آرنج
در برخی از افراد، به‌ویژه کسانی که دچار نقرس مزمن هستند، درد می‌تواند به مچ دست، آرنج یا دیگر مفاصل دست‌ها برسد. این مسئله می‌تواند باعث محدودیت در حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره شود.
۴. مفاصل دیگر
نقرس در موارد نادر ممکن است مفاصل دیگری مانند مفاصل انگشتان پا، لگن یا حتی شانه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، این شرایط معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری رخ می‌دهند.
متن انگلیسی:
“Gout is most commonly associated with the big toe, but it can affect other joints such as the knees, ankles, and wrists. Gout is caused by a buildup of uric acid in the bloodstream, which can form crystals in the joints.“
ترجمه:
“نقرس معمولاً با شست پا همراه است، اما می‌تواند مفاصل دیگری مانند زانوها، مچ پا و مچ دست‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. نقرس به‌دلیل تجمع اسید اوریک در خون ایجاد میشود که می‌تواند در مفاصل کریستال‌هایی تشکیل دهد.“
علائم همراه با درد نقرس
درد نقرس معمولاً با علائم دیگری همراه است، از جمله:
-
تورم و قرمزی در ناحیه آسیب‌دیده
-
گرم بودن مفصل در هنگام لمس
-
سختی در حرکت دادن مفصل
درمان نقرس به کاهش این درد و التهاب کمک می‌کند. از روش‌های درمانی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، تغییرات رژیم غذایی، و در برخی موارد داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک برای پیشگیری از حملات بعدی استفاده میشود.
آیا نقرس درمان دارد
بیماران مبتلا به نقرس معمولاً با این پرسش روبه‌رو هستند که آیا نقرس درمان قطعی دارد ؟ نقرس یک بیماری التهابی مفصل است که بر اثر تجمع اسید اوریک در بدن ایجاد میشود و در صورت عدم درمان می‌تواند به درد مزمن و آسیب مفصلی منجر شود. خوشبختانه امروزه با ترکیبی از دارو، اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی، امکان کنترل و پیشگیری از حملات نقرسی وجود دارد. در ادامه با روش‌های درمان نقرس و راهکارهای کاهش علائم آشنا می‌شوید.
کنترل حملات حاد نقرس
در مراحل ابتدایی، حملات نقرسی با داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، کلشی‌سین یا کورتون کنترل می‌شوند. این داروها درد، التهاب و تورم را کاهش می‌دهند و کمک می‌کنند حمله‌ی نقرسی سریع‌تر برطرف شود.
کاهش سطح اسید اوریک خون
برای درمان ریشه‌ای نقرس، پزشک معمولاً داروهایی مانند آلوپورینول یا فبوکسوستات تجویز می‌کند که سطح اسید اوریک خون را کاهش می‌دهند. این داروها از تشکیل کریستال‌های جدید جلوگیری کرده و به مرور زمان علائم بیماری را کم می‌کنند.
اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان نقرس، رعایت رژیم غذایی کم‌پورین است. کاهش مصرف گوشت قرمز، دل و جگر، غذاهای دریایی، نوشابه‌های قندی و الکل می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش حملات نقرسی داشته باشد. همچنین نوشیدن آب فراوان و کاهش وزن در افراد چاق به بهبود بیماری کمک می‌کند.
پیشگیری از نقرس مزمن
اگر نقرس به‌موقع درمان نشود، ممکن است به صورت مزمن درآید و مفاصل را دچار آسیب جدی کند. با پیگیری درمان دارویی و اصلاح عادت‌های غذایی، می‌توان از بروز عوارض نقرس مانند توفس، آسیب مفصلی یا نارسایی کلیه جلوگیری کرد.
آیا نقرس باعث سرطان میشود
نقرس یک بیماری التهابی است که به‌دلیل افزایش سطح اسید اوریک در خون ایجاد میشود. برخلاف برخی شایعات، نقرس به‌تنهایی عامل سرطان نیست و خطر ابتلا به سرطان را مستقیماً افزایش نمی‌دهد. با این حال، چند نکته مهم وجود دارد:
۱. ارتباط غیرمستقیم با بیماری‌های دیگر
افرادی که به نقرس مزمن مبتلا هستند، معمولاً در معرض بیماری‌هایی مثل دیابت، چاقی، بیماری های قلبی و کلیوی نیز قرار دارند. این بیماری‌ها ممکن است در برخی موارد با افزایش خطر ابتلا به سرطان همراه باشند، اما این به معنای سرطان‌زا بودن نقرس نیست.
۲. داروهای مصرفی و بررسی‌های پزشکی
داروهایی که برای درمان نقرس مصرف می‌شوند (مانند آلوپورینول)، به‌طور کلی ایمن هستند. البته باید تحت نظر پزشک مصرف شوند تا تداخل با داروهای دیگر یا عوارض احتمالی بررسی شود.
۳. سبک زندگی و پیشگیری
افرادی که رژیم غذایی ناسالم، چاقی مفرط و تحرک پایین دارند، هم در معرض نقرس هستند و هم ممکن است ریسک ابتلا به برخی سرطان‌ها در آن‌ها بیشتر باشد. بنابراین اصلاح سبک زندگی می‌تواند هم برای کنترل نقرس مفید باشد و هم به پیشگیری از سایر بیماری‌ها کمک کند.
برای درمان نقرس چه بخوریم؟
رژیم غذایی نقش مهمی در کنترل نقرس و پیشگیری از حملات آن دارد. چون نقرس بر اثر تجمع اسید اوریک در بدن ایجاد میشود، تغذیه‌ای که به کاهش سطح این ماده کمک کند، می‌تواند به کاهش التهاب و درد مفاصل کمک کند. در ادامه بهترین غذاهای مفید برای نقرس را معرفی می‌کنیم:
۱. آب فراوان
نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان آب در روز به دفع اسید اوریک از طریق ادرار کمک می‌کند و مانع از تجمع آن در مفاصل میشود.
۲. لبنیات کم‌چرب
محصولاتی مانند شیر، ماست و پنیر کم‌چرب می‌توانند سطح اسید اوریک را کاهش دهند و در پیشگیری از نقرس مؤثر باشند.
۳. میوه‌هایی مانند گیلاس و آلبالو
گیلاس، آلبالو، تمشک و زغال‌اخته سرشار از آنتی‌اکسیدان و ضد التهاب هستند. تحقیقات نشان داده که مصرف گیلاس می‌تواند تعداد حملات نقرسی را کاهش دهد.
۴. سبزیجات تازه
سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، اسفناج، هویج، کرفس و خیار همگی دارای خواص ضد التهابی هستند و به کاهش اسید اوریک کمک می‌کنند.
۵. غلات کامل
استفاده از نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و جو دوسر در وعده‌های غذایی می‌تواند به تعادل سطح قند خون و کاهش فشار متابولیکی کمک کند که در بیماران نقرسی اهمیت زیادی دارد.
۶. قهوه و چای سبز
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قهوه (بدون قند زیاد) و چای سبز می‌تواند تا حدی خطر ابتلا به نقرس را کاهش دهد؛ البته باید در مصرف آن‌ها تعادل رعایت شود.
۷. منابع پروتئین گیاهی
حبوبات (به میزان متعادل)، سویا، عدس و مغزها (مثل بادام و گردو) می‌توانند جایگزین مناسبی برای گوشت قرمز در رژیم غذایی نقرس باشند.
چه چیزهایی برای نقرس بد است؟
درمان نقرس فقط به مصرف دارو محدود نمی‌شود، بلکه رژیم غذایی نیز نقش مهمی در کنترل بیماری دارد. برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند باعث افزایش اسید اوریک در بدن شوند و حملات نقرسی را تشدید کنند. در ادامه به غذاهایی که برای نقرس مضر هستند اشاره می‌کنیم:
۱. گوشت قرمز و اندام های داخلی
گوشت های قرمز مانند گوشت گاو، گوسفند و خوک و همچنین ارگان‌های داخلی مانند جگر و دل، غنی از پورین هستند. پورین‌ها پس از تجزیه در بدن به اسید اوریک تبدیل می‌شوند، که می‌تواند باعث ایجاد حملات نقرس شود.
۲. غذاهای دریایی
غذاهای دریایی مانند میگو، ماهی تن، شاه‌ماهی و صدف‌ها نیز دارای سطح بالای پورین هستند. مصرف بیش از حد این مواد غذایی می‌تواند میزان اسید اوریک را در بدن افزایش دهد.
۳. الکل
نوشیدنی‌های الکلی، به‌ویژه آبجو، می‌توانند به‌طور قابل توجهی سطح اسید اوریک را بالا ببرند. الکل همچنین می‌تواند فرآیند دفع اسید اوریک از بدن را کند کرده و باعث تشدید حملات نقرس شود.
۴. نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین
نوشابه‌های گازدار، آبمیوه‌های صنعتی و نوشیدنی‌های حاوی شکر اضافه می‌توانند باعث افزایش سطح اسید اوریک شوند. شکر و فروکتوز موجود در این نوشیدنی‌ها به‌ویژه در افزایش تولید اسید اوریک مؤثر هستند.
۵. غذاهای پرچرب
غذاهای چرب و سرخ‌شده مانند فست فودها، سیب‌زمینی سرخ‌شده و پیتزا می‌توانند باعث التهاب بیشتر در بدن شوند. این غذاها نه تنها برای نقرس مضر هستند، بلکه برای سلامت کلی بدن نیز توصیه نمی‌شوند.
۶. سبزیجات غنی از پورین
گرچه سبزیجات به طور کلی برای نقرس مفید هستند، اما برخی از سبزیجات مانند اسفناج، کرفس، قارچ و گل کلم حاوی پورین‌های زیادی هستند. با این حال، مصرف این سبزیجات به تنهایی معمولاً باعث بروز حملات نقرسی نمی‌شود، اما بهتر است مصرف آن‌ها در صورت داشتن نقرس به حداقل برسد.
۷. شیرینی‌ها و دسرهای شیرین
شیرینی‌ها و دسرهای شیرین که حاوی شکر و چربی‌های ناسالم هستند، می‌توانند التهاب بدن را افزایش دهند و باعث تشدید علائم نقرس شوند.