درک عمومی در مورد ویروسی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داده، محدود است، با این حال نزدیک به 85 درصد مردم دنیا به آن مبتلا می‌شوند که ممکن است انواع کم‌خطر یا پرخطر داشته باشد. صحبت از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که وزارت بهداشت در بهمن سال گذشته اعلام کرد به دلیل افزایش تعداد مراجعات به مطب‌ها، آمار مبتلاشدگان به آن افزایش یافته است.
این ویروس نقش مهمی در بروز بیماری های جنسی ، بیماری های پوستی و برخی سرطان ها ایفا می‌کند و درمان آن ممکن است هزینه‌های قابل توجهی برای نظام سلامت و مبتلایان ایجاد کند. نکته قابل توجه اینکه HPV با تمام مخاطراتش قابل پیشگیری است، خصوصاً در کشورهایی که برنامه های واکسیناسیون ملی و سیستم‌های غربالگری منظم دارند که نتیجه بخش بوده‌اند. اما واکسیناسیون گسترده بر ضد این ویروس در ایران همچنان در مرحله بررسی و تصمیم‌گیری قرار دارد. به همین دلیل، یکی از عوامل کلیدی برای مقابله با شیوع این ویروس، افزایش آگاهی و سواد سلامت مردم جهت کاهش بار بیماری و هزینه‌های اقتصادی مرتبط است.
آگاهی از HPV اهمیت دارد زیرا اکثر مردم از ابتلا به آن مطلع نیستند چون ویروس فاقد علائم مشخصی است؛ اما با توجه به قابلیت انتقال آن، باید به عنوان یک تهدید برای بهداشت عمومی ارزیابی شود. در دومین برنامه پخش زنده تندرستی، دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی، و دکتر سیمین ابراهیم‌زاده، متخصص پوست، درباره این ویروس و بیماری‌هایی که موجب می‌شود به علاوه دلایل شیوع آن نسبت به گذشته و راهکارهای پیشگیری نکات مهمی مطرح کردند که در ادامه می‌خوانید.
اچ پی وی چیست؟
آمتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی:
اچ‌پی‌وی یا پاپیلومای انسانی یک طیف وسیع از ویروس‌ها (۲۰۰تایپ) است که حدود ۴۰تایپ آن ناحیه ژنیتال (تناسلی) را درگیر می‌کند. انواع و اقسام آن هم از گذشته بوده است، مثل زگیل‌های دوران کودکی روی دست، انگشت‌ها، کف دست و پا که شکل جلدی اچ‌پی‌وی هستند. اما تایپ ویروس که اکنون شنیده می‌شود بیشتر ناحیه تناسلی را درگیر می‌کند و چون در بروز برخی سرطان‌ها ازجمله دهانه رحم، حلق، سیستم گوارشی و مری نقش دارد، مورد توجه قرار گرفته است. ویروس اچ‌پی‌وی به‌راحتی گرما و خشکی محیط را تحمل می‌کند و بعد از 7ساعت ماندن در محیط می‌تواند اثربخشی خود را حفظ کند.
عملکرد ویروس
برخی از انواع اچ‌پی‌وی کم‌خطر هستند و معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند، یا اگر مشکلی وجود داشته باشد، به زگیل منجر می‌شوند که عموماً سویه‌های 6 و 11 مسئول آن هستند. این زگیل‌ها می‌توانند از طریق استفاده مشترک از حوله‌ها، تماس فیزیکی، وسایل مشترک، یا سرویس بهداشتی منتقل شوند. مهم است که بدانیم افرادی که زگیل دارند نیازی نیست نگران تبدیل آن به سرطان باشند؛ نگرانی اصلی بیشتر درباره سویه‌های 16 و 18 است که با تست‌های خاص شناسایی می‌شوند. در مقایسه میان ویروس‌های تایپ 6 و 16، که به ترتیب کم‌خطر و پرخطر هستند، تایپ 16 بیشترین تمایل به ماندگاری در بدن را دارد و مشکل اصلی آن این است که قابلیت ایجاد سرطان دارد. البته این فرآیند بسیار طولانی است و ممکن است تا 10 سال طول بکشد.
میزان ابتلا به ویروس hpv ؟
عوامل زیادی در ابتلا به ویروس HPV نقش دارد. سیستم ایمنی افراد زیر ۲۱سال به‌خوبی قادر به پاک‌کردن این ویروس است. هر میزان سن افزایش پیدا کند، به‌ویژه در سنین بالای ۳۰سال، دفع ویروس سخت‌تر صورت می‌گیرد. البته جنسیت هم اهمیت دارد. مردان هورمون‌های پایدارتری دارند و ویروس را زودتر دفع می‌کنند؛ اما در زنان با تغییرات هورمونی زمان بیشتری برای پاک‌کردن ویروس نیاز است.
راه‌های انتقال ویروس hpv
راه‌های انتقال قطعی اچ‌پی‌وی هنوز مشخص نیست؛ اما راه اصلی انتقال جنسی است (تایپ‌های16و18) و راه‌های دیگری ازجمله سرویس‌های بهداشتی فرنگی، مطب پزشکان، سطوح اتاق معاینه زنان، کلینیک‌های لیزر مو و… (تایپ‌های 6 و 11) دارد. به همین دلیل حتی اگر تمام مسائل بهداشتی هم رعایت شود، ریسک ابتلا و انتقال وجود دارد و نباید فکر کرد که هر فرد مبتلا از طریق انتقال جنسی بیمار شده و به او انگ چسباند. هیچ‌کسی هم نمی‌تواند تشخیص دهد که در انتقال ویروس از یک فرد به فرد دیگر منبع اصلی چه‌کسی است، حتی با انجام تست. چون انجام آن در زنان و مردان متفاوت است. در زنان نمونه‌گیری به‌راحتی انجام می‌شود؛ اما در آقایان این مسئله سخت‌تر است و می‌تواند منجر به منفی کاذب شود.
چرا واکسن مهم است؟
واکسن اچ‌پی‌وی جزو واکسن‌های خوب با تکنولوژی نوترکیب و قدمت بالاست. با تزریق این واکسن آنتی‌بادی لازم وارد بدن می‌شود و علیه برخی تایپ‌های ویروس عمل می‌کند. درحال‌حاضر برای مهم‌ترین تایپ‌ها واکسن تهیه شده که شامل سوش 6و11 (عامل 90درصد زگیل‌های ناحیه تناسلی)، 16و18 (بدترین تایپ HPV و منجر به سرطان) و 5تایپ بدخیم دیگر است. واکسن‌ها هم به شکل 4ظرفیتی برای سوش‌های 6، 11، 16 و 18
و9 ظرفیتی است.
چه کسانی باید واکسن hpv بزنند؟
واکسن چه درباره دختران و چه پسران ضرورت دارد. اگر از نظر هزینه هم مشکلی وجود دارد، دختران حتما واکسن را تزریق کنند چون سرطان بیشتر در زنان رخ می‌دهد. تزریق واکسن به کنترل عوارض در زنان و کاهش گردش ویروس در جامعه از سوی مردان کمک می‌کند.
اضطراب را کنترل کنید
سیستم ایمنی به‌صورت کامل ویروس را کنترل می‌کند؛ اما استرس می‌تواند آن را تهدید کند و فرصت تکثیر را به ویروس بدهد که منجر به بروز علائمی ازجمله زگیل می‌شود.
غربالگری را فراموش نکنید
انجام غربالگری برای تشخیص اچ‌پی‌وی مهم است. زیر 21ساله‌ها نیازی به انجام آن ندارند و از ۲۱ تا ۲۵سال فقط پاپ‌اسمیر و از ۲۵ تا ۶۵سال هر 2تست (پاپ‌اسمیر و اچ‌پی‌وی) نیاز است.
حمله ویروسی به پوست
سیمین ابراهیم‌زاده، متخصص پوست:
شایع‌ترین زگیل‌ها «کامون وارت‌ها» هستند که بچه‌ها در دست‌ها و پاها دارند. خطر این ویروس‌ها در این است که اگر اطراف ناخن باشند می‌توانند در آینده تبدیل به سرطان پوست شوند. به همین دلیل افراد نباید تصور کنند که با یک زگیل ساده مواجه هستند و مراجعه به متخصص پوست ضرورت دارد.
زگیل‌های دیگر «پلین‌وارت» نام دارند که سطحی هستند و به شکل دانه‌های ریز و مسطح روی پوست صورت، آرنج و دست، ساعد، زانو و ساق پا ایجاد می‌شوند. این زگیل‌ها به‌ویژه در جاهایی که از وسایل موبر مثل تیغ استفاده می‌شود، دائم تحریک و پخش می‌شوند. این مدل از زگیل‌های پوستی هم باید درمان شوند.
زگیل‌های ناحیه تناسلی هم ناشی از سوش 6و 11اچ‌پی‌وی هستند که البته به اندازه سوش‌های 16و 18خطرناک نیستند.
یک عامل مهم در انتقال ویروس
زگیل‌های جنسی ۹۹.۹ درصد از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود؛ اما درصدی هم برای انتقال غیرجنسی و تماسی باید درنظر گرفته شود. به‌عنوان مثال حضور در کلینیک‌هایی که لیزر موهای زائد را انجام می‌دهد. اگر سر لیزر هم به خوبی تمیز نشود، احتمال انتقال از فردی به فرد دیگر وجود دارد. استفاده از تیغ‌های مشترک هم می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود.
توجه جدی به واکسیناسیون
در همه دنیا ثابت شده که واکسیناسیون اچ‌پی‌وی مؤثر است. در بیش از 120کشور واکسن به دانش‌آموزان دوران دبیرستان چه دختر و چه پسر تزریق می‌شود و باید همکاری‌های لازم در این‌باره در کشور ما هم صورت بگیرد. البته خبرهایی از ورود این واکسن به سبد واکسیناسیون است که امیدواریم زودتر محقق شود. در تمام دنیا آمار سرطان دهانه رحم پایین آمده و دلیلش هم تزریق واکسن است. حتی کسانی هم که مبتلا شده باشند، اگر واکسن را ترزیق کنند، می‌تواند از ورود سویه‌های جدید به بدن آنها جلوگیری کند.
مهم‌ترین راهکار جلوگیری و پیشگیری
رابطه جنسی نباید به شکل ناسالم باشد و یکی از راه‌های مؤثر هم استفاده از وسایل پیشگیری است. در مراجعه به مراکز لیزر هم باید حتما از حضور متخصص پوست اطمینان یافت. رعایت بهداشت فردی در استفاده از مکان‌های عمومی هم مهم است. در افراد مکمل‌هایی ازجمله زینک و روی هم می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند و بهتر است با تجویز پزشک استفاده شود، چون مقدار زیاد آن به کبد آسیب می‌زند.
منابع :
برنامه تندرسی