مغز به عنوان یکی از مهم‌ترین اعضای بدن، وظیفه کنترل و هماهنگی تمامی فعالیت‌های حیاتی را بر عهده دارد. از حافظه و تمرکز گرفته تا تنظیم احساسات و عملکردهای بدنی، همگی به سلامت مغز وابسته‌اند. در دنیای مدرن، عوامل متعددی مانند استرس، تغذیه نامناسب، آلودگی‌های محیطی و سبک زندگی ناسالم می‌توانند سلامت مغز را تهدید کرده و منجر به مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، فراموشی زودرس و حتی بیماری‌هایی مانند آلزایمر شوند.
طب سنتی ایران، با تکیه بر اصولی که از هزاران سال پیش تدوین شده، راهکارهای ارزشمندی برای محافظت از مغز ارائه می‌دهد. این روش‌ها که بر پایه‌ی درمان گیاهی و طب سنتی بنا شده‌اند، می‌توانند تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد مغز، افزایش حافظه و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی داشته باشند. از مصرف گیاهانی مانند زعفران و کندر گرفته تا استفاده از رژیم‌های غذایی متعادل و سبک زندگی سالم، طب سنتی توصیه‌هایی ارزشمند برای حفظ و تقویت مغز دارد.
در این مقاله از مجله درمان شو ، نگاهی جامع به توصیه‌های طلایی درمان گیاهی و طب سنتی برای حفاظت از مغز خواهیم داشت و بررسی خواهیم کرد که چگونه با بهره‌گیری از این روش‌ها می‌توان از کاهش عملکرد شناختی جلوگیری کرد و ذهنی سالم و پویا داشت.
تغذیه مناسب
بخش مهمی از مراقبت از ارگان‌های بدن – به‌خصوص مغز – به تغذیه درست و مناسب مربوط می‌شود؛ اینکه چه غذاهایی را بخوریم و چه غذاهایی مصرف نکنیم، خیلی مهم است. وقتی درباره مغز و سیستم عصبی صحبت می‌کنیم، باید بدانیم چه مواد غذایی و خوراکی‌هایی مستقیما باعث تقویت مغز می‌شوند.
بادام و مویز؛ بادام و مویز جزو خوراکی‌هایی هستند که در طب ایرانی بسیار مورد توصیه قرار گرفته‌اند و می‌توانند در تقویت جوهره مغز مؤثر باشند. حتی در بعضی بیماری‌ها مثل آلزایمر یا کودکانی که ADHD (بیش‌فعالی) دارند یا دچار اختلال اتیسم هستند، همین خوراکی‌های ساده می‌توانند برای افزایش تمرکز و قدرت حواس کمک‌کننده باشند.
گردو؛ مصرف به‌اندازه گردو در سلامت و تقویت مغز بسیار مؤثر است؛ به شرطی که فرد برخی بیماری‌ها مثل چربی خون بالا نداشته باشد یا گرم‌مزاج و دچار حساسیت و آلرژی به گردو نباشد. مصرف شیر و گردو هم می‌تواند به‌عنوان یک پادزهر برای بدن و تامین سلامت مغز عمل کند.
موادغذایی سریع جذب‌شونده؛ موادغذایی مورد نیاز مغز آنهایی هستند که اثرشان سریع به بدن می‌رسد؛ مثل شیره انگور، آب گوشت و تخم‌مرغ عسلی.
دمنوش‌ها؛ گاهی فشارهای روانی باعث بروز استرس و اضطراب در ما می‌شوند و این یعنی مغز نیاز به پاکسازی دارد. پاکسازی با نوشیدن بعضی از گیاهان دارویی ممکن است. دمنوش‌های گل گاوزبان، سنبل‌الطیب، اسطوخودوس و بعضی دیگر از دمنوش‌های گیاهی کمک می‌کنند تا فشارهای روانی ما برطرف شوند. بخش مهمی از سلامت مغز ما به این بستگی دارد که ذهن‌مان تحت استرس و فشار روانی زیادی قرار نگیرد.
آب و هوا
آب و هوا به‌شدت می‌تواند روی سلامت یا عدم‌سلامت مغز تأثیر بگذارد. افرادی که در شهرهای تمیز و پاک زندگی می‌کنند، چون مواد مضر کمتری جذب بدن‌شان می‌شود، مغز و سایر ارگان‌های بدن‌شان هم آسیب کمتری می‌بیند. مقالات علمی اخیر نشان می‌دهد که جذب آلودگی هوا در بدن می‌تواند به بعضی از اعضا آسیب بیشتری بزند و اتفاقا یکی از این اعضا مغز و سیستم عصبی است؛ به‌طوری که هم فعالیت عادی مغز را مختل و هم بیماری‌های مختلفی را ایجاد می‌کند. شاید نتوانیم محل سکونت خود را به‌راحتی تغییر دهیم و از شهرهای آلوده نقل‌مکان کنیم، اما اگر سایر موارد ذکرشده را رعایت کنیم، حداقلش این است که آسیب کمتری به بدن می‌رسد.
فعالیت فیزیکی
در طب سنتی روی تحرک بدنی توصیه زیادی شده است. اگر روزانه تحرک مناسب داشته باشیم، جریان خون در کل بدن و به‌خصوص در مغز بالا می‌رود و به سلامت مغز کمک می‌کند. تحرک بدنی یا ورزش هم یک روش پاکسازی بدن است و می‌تواند هم به سلامت مغز کمک کند و هم از بروز بیماری‌هایی که می‌تواند برای ارگان‌های بدن به‌خصوص مغز و اعصاب و روان ما به‌وجود بیاید، جلوگیری کند.
خواب باکیفیت
خواب باکیفیت اثر بسیار مهمی روی سلامت مغز دارد. اگر خواب مناسبی نداشته باشیم، نخستین ارگانی که معمولا تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، مغز است. ساعت طلایی خواب از ساعت 10شب تا 3صبح است. این ساعت، زمان طلایی برای استراحت است که بدن اصطلاحا ریکاوری می‌شود و به حالت طبیعی و سلامت خودش برمی‌گردد. درواقع زمان تنظیم سیستم بدن است و سیستم بیولوژی بدن در این چند ساعت به مغز استراحت می‌دهد و اگر ما خارج از این زمان یا در طول روز هرقدر هم بخوابیم، فایده‌ای ندارد و جبران نمی‌شود. البته میزان خوابیدن براساس نظریه‌های طب سنتی برای هر فردی متفاوت است. یک نفر به خواب شب کمتری نیاز دارد و یک نفر به زمان بیشتر، اما همه افراد نیاز دارند که خواب باکیفیتی را تجربه کنند.
دفع مناسب مواد زائد از بدن
بدن ما باید روزانه متابولیسم و فعالیت درستی داشته باشد تا مواد غذایی مفید را به موقع جذب و مواد زائد و همچنین مضر را به موقع و از مسیر درست دفع کند؛ مثلا یبوست مکرر، مشکلات ادراری، عفونت‌ها و اختلالات قاعدگی مکرر همگی مواردی هستند که باعث می‌شوند تجمع مواد زائد در بدن بالا برود و این تجمع مواد زائد کم‌کم و به‌تدریج به 3 ارگان اصلی بدن؛ یعنی مغز، قلب و کبد آسیب می‌زند. باید حواس‌مان جمع باشد و مسائلی را که به سلامت مغز مربوط می‌شود، جدی بگیریم.
حالات روحی و روانی
حالات روحی و روانی، یکی از اصول 6گانه در طب سنتی است که اهمیت بسیار زیاد و با سلامت یا عدم‌سلامت مغز ارتباط تنگاتنگی دارد. یکی از ساده‌ترین کارها در این اصل، این است که رایحه‌های خوشبو در دسترس داشته باشیم و درصورت بروز استرس‌های روزانه و فشارهای روانی آنها را بو کنیم تا مغز ما به حالت آرامش برسد و استرس از بین برود. بوکردنی‌ها یا رایحه‌های خوشبو به آرامش مغز کمک بزرگی می‌کنند و برای این عضو بسیار مفیدند. یکی از این رایحه‌ها بوی گل محمدی یا همان گلاب است که اثربخشی قابل‌توجهی روی سلامت مغز و ذهن دارد. عطر اسطوخودوس یا اسانس‌های آن هم که در بازار موجودند به آرامش مغز کمک می‌کنند. بوی لیموترش و به هم کمک‌کننده است؛ اینها میوه‌هایی هستند که در این فصل (زمستان) در دسترس هستند.
